Je kent de slogans wel: ‘kant en klaar’, ‘plug and play’, ‘vandaag besteld, morgen in huis’. We hebben de wereld aan onze vingertoppen en we hebben haast. Alles moet snel, gemakkelijk en ‘on demand’. Waarom moeilijk doen als het makkelijk kan? We zijn gaan geloven dat ‘gemakkelijker’ beter is, dat ‘minder moeite’ groter geluk brengt. Maar is dat waar?

Koffie op de camping

Er zijn ervaringen die dat lijken tegen te spreken. Een zelfgebakken appeltaart waarderen we hoger dan een gekochte appeltaart. Zelfgebakken zuurdesembrood vinden de meeste mensen lekkerder dan brood uit de supermarkt. En zelfs de koffie die we handmatig maken voor de tent op de camping is lekkerder dan de duurbetaalde cappuccino die we achteloos halen in de stad. Waarom? Omdat we onze eigen aandacht, onze tijd en onze moeite erin proeven. In het geval van de koffie zal het ‘objectief’ niet eens waar zijn, maar toch drinken we het zelfgemaakte brouwsel met smaak en voldoening.

Wie de inspanning weghaalt, wie de moeite oplost en wie niet langer hoeft te wachten, verliest onverwacht maar onvermijdelijk ook een deel van de voldoening en dus van het geluk dat we juist dachten te vinden. Dat zien we ook terug in onze samenleving. Nog nooit is er zoveel moeite voor ons weggenomen. We verplaatsen ons moeiteloos met auto’s, treinen, vliegtuigen, roltrappen en elektrische fietsen. We kunnen alles wat we nodig hebben laten bezorgen bij onze voordeur, van kleren tot boodschappen en van elektronica tot de volledige wereldkeuken, warm en vers bereid. Onze huizen worden warm met een druk op de knop (of volautomatisch), we kunnen over elk onderwerp, elk moment alle informatie opvragen via mobiel internet zonder nog maar een boek te hoeven lezen.

Maakt gemak depressief of gelukkig?

Bijna elk jaar wordt het gemak groter… maar mensen zijn ongelukkiger dan ooit. Mensen lijden aan een diep gevoel van leegte en zinloosheid. Elk jaar neemt het aantal mensen met ernstige psychische klachten toe, vooral depressie en angstklachten (1). Ondanks verwoede pogingen van het voedingscentrum om overgewicht te bestrijden, neemt het aantal veel te zware mensen jaarlijks toe (2). Het gemak dat we najagen, lijkt ons niet gezonder te maken.

Wie het een keer ziet, herkent het overal. Nog nooit is communicatie zo makkelijk geweest. We kunnen bellen, mailen, facetimen, appen – we kunnen op elk willekeurig moment met iedereen contact opnemen. Maar nooit eerder was er zoveel eenzaamheid (3). Nooit was er zo weinig echte verbinding tussen mensen. Nooit eerder was de samenhang in de samenleving zo klein. Nooit was er zoveel vervreemding en polarisatie. We lijken allemaal losse atomen te zijn geworden in een wereld van chaos en verwarring. Ook hier doet het gemak ons kennelijk geen goed,

Tien kilometer

Zet eens een stapje terug en probeer te zien wat er is gebeurd in al deze voorbeelden. Bij alles wat ik noemde is er technologie gekomen tussen jou en de wereld: een apparaat, een machine, een computer, een mobiel, een app. Er is geen directe verbinding meer, de ervaring is bemiddeld door techniek. Nog anders gezegd: de verbinding is verbroken. En daarmee is de ervaring veranderd.

Ik neem je mee naar buiten. Wie tien kilometer loopt door de natuur, heeft respect voor de afstand, maakt wat mee, ziet veel en voelt de vermoeidheid van de inspanning. Je ontmoet mensen, ziet schapen in de wei en zwanen in de sloot, ruikt het bos, loopt om plassen heen in het pad. Je ervaart het weer: de wind, de regen, de zon, de kou, de warmte. Je ervaart de tijd, ziet de verandering van het licht. De wandeling is een beleving, een stukje geschiedenis.

Dat wordt met de fiets al minder, veel minder – alles wat ik noem verdwijnt een beetje. De ervaring verandert. Met de elektrische fiets verdwijnt nog meer: minder contact, minder tijd, minder inspanning. Opnieuw: de ervaring verandert. Maar wie dezelfde afstand aflegt met de auto, maakt van de wereld zelf vrijwel niks meer mee. Je beweegt door het landschap in een afgesloten cocon en alles wat de wandeling zo rijk maakt is nu verdwenen. Wat er gebeurt, gebeurt voornamelijk in de auto, maar de wereld waardoor je je verplaatst, is vrijwel verdwenen. De ervaring is ingrijpend veranderd. En in een vliegtuig is dat alles volledig verdwenen – de ervaring, het weer, de tijd, de afstand -, al was het alleen al omdat je letterlijk afstand hebt genomen van de aarde door de hoogte waarop je vliegt – de 10 kilometer is betekenisloos geworden.

Het lichaam wil meedoen

En begrijp me goed, ik veroordeel al deze middelen van vervoer niet. En ik veroordeel technologie in het algemeen ook niet. Ik gebruik het en geniet ervan. Maar ik wil je er wel aan herinneren wat de gevolgen zijn van het gebruik van al deze technologie: de ervaring verandert! Hierboven zei ik: er schuift iets tussen mij en de ervaring, de ervaring wordt bemiddeld, de verbinding wordt verbroken. Na het voorbeeld van de 10 kilometer, kunnen we er iets meer over zeggen: het lichaam doet steeds minder mee. Bij de wandeling is je lichaam je enige middel van vervoer – je kunt er niet zonder. Je lichaam (en alle zintuigen!) is 100% betrokken bij de ervaring. In de auto doet dat lichaam al veel minder mee en in het vliegtuig zou je slapen (of zelfs dood) de afstand kunnen overbruggen. Kortom: hoe meer technologie in de ervaring komt, des te minder doet je lichaam mee.

Wat is dan de boodschap? Terug naar de middeleeuwen en alle technologie en alle gemak achter ons laten? Nee, zeker niet. Het kan niet en we willen dat niet. Maar het geeft ons wel een duidelijke suggestie waar we weer iets van geluk en voldoening kunnen vinden. Door zelf bewust weer eens te kiezen voor minder gemak en dus voor meer zelf doen, betrek je je lichaam weer in de ervaring. De ervaring wordt weer directer, minder bemiddeld. De verbinding met je lichaam en met de dingen om je heen wordt weer hersteld… de ervaring verandert!

Mijn devies is dus: ga weer eens vaker wandelen (zonder oortjes, zodat je in verbinding blijft met de omgeving), bak eens een brood, maak eens een vuur, kook eens met verse, onbewerkte producten, leg een tuintje aan, bouw een schuurtje, melk een geit… kortom: doe iets zelf. De aandacht, de tijd en zelfs het kleine beetje moeite (of lijden) dat je geeft zal je dubbel en dwars worden terugbetaald in meer geluk en voldoening!

(1) trimbos.nl
(2) loketgezondleven.nl
(3) eenzaamheid.info